Sinterklaas, het feest van kadootjes, zwarte pieten, kruidnootjes, pepernoten en natuurlijk warme chocolademelk!!! Maar wat is Sinterklaas nou eigenlijk precies? Een lesje Sinterklaas geschiedenis en feitjes waarvan je het bestaan nog niet wist;
Sinterklaas is uiteraard de hoofdpersoon van ons kinderfeest dat jaarlijks op 5 december wordt gevierd. Als je denkt dat het alleen in Nederland wordt gevierd heb je het mis. In verschillende delen van Europa wordt een (soortgelijk) Sinterklaasfeest gevierd. Per streek of land verschilt de invulling van het feest. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de intocht van de Sint of het uiterlijk van zijn hulpjes.
Tradities zijn er genoeg rondom Sinterklaas. Maar hoe is dit nou eigenlijk ontstaan? We zijn heus niet zomaar ineens onze schoen gaan zetten of liedjes gaan zingen voor de Goedheiligman.
- Schoen zetten; Vanaf ongeveer de 15e eeuw zijn we onze schoen gaan zetten in Nederland. Dit gebeurde in de kerk. Rijke bewoners deden wat in de schoenen, op 5 december (het tegenwoordige pakjesavond). De opbrengst van 'het schoenzetten' ging vervolgens op 6 december (de officiele sterfdag van Sint-Nicolaas) naar de armen. Vanaf de 16e eeuw gingen kinderen thuis de schoen zetten. Schoencadeautjes toentertijd waren; speelgoed, speculaas, kruidnoten, pepernoten en ander snoepgoed. Tegenwoordig zetten de kinderen al de schoen vanaf het moment dat de Sint in het land komt. De schoen wordt bij de open haard gezet, als er geen open haard is wordt de schoen bij de verwarming, voordeur of achterdeur gezet.
- Pakjesavond; Voor de Tweede Wereldoorlog bestond pakjesavond nog niet, dit kwam mede door de crisisjaren. Door de toenemende welvaart na de oorlog ontstond er echter een geefcultuur. Was de Sint voorheen de magische cadeautjesbrenger, langzaamaan transformeerde hij in een soort opa-achtige kindervriend, die de kinderen (samen met zijn Zwarte Pieter) zakken vol cadeaus bracht. Pakjesavond is een Nederlands fenomeen, in België (waar ook Sinterklaas wordt gevierd als in Nederland) wordt dit niet gevierd. Hier wordt de ochtend van 6 december gekozen als pakjesochtend.
- Sinterklaasliedjes; Dit is één van de belangrijkste aspecten die zijn verbonden met ons jaarlijks kinderfeest. De liedjes worden doorgegeven van generatie op generatie, maar zijn natuurlijk ook te vinden op CD etc. Sinterklaasliedjes gaan dus al heel lang mee en zijn dan ook niet veranderd. Het enige wat is veranderd zijn de coupletten waarin een straf van Zwarte Piet wordt genoemd. Het zingen van deze liedjes kwam al in de 17e eeuw voor.
- Kleding; Zoals we allemaal misschien al kunnen raden; de kleding van de Sint is afgeleid van die van een bisschop. Wat bij de Sint een tabberd wordt genoemd, noemen de Katholieken een toga. Dit is het lange priesterkleed dat bij bisschoppen paars is. Hierover heen draagt de Sint een albe. Dit is met kant afgezet en eindigt tussen de knieën en enkels. Over zijn schouders draagt hij een rode stola. Het opvallendste aan de Sint is natuurlijk de rode mantel die hij draagt. Dit is een wijde grote rode lap die hij om zijn schouders draagt, die bijna de grond raakt en die wordt vastgezet met een ketting en twee haakjes. En uiteraard, op zijn hoofd de mijter! Maar, rode mijters worden in de katholieke kerk niet gedragen. Ze hebben wel dezelfde vorm, maar de kleur is dus overduidelijk anders. Dan de staf; die wijkt ook zichtbaar af van die van de bisschoppen. De krul is groter en steekt aan allebei de kanten uit.
Veel tradities uit het huidige Sinterklaasfeest zijn terug te leiden naar de Nicolaas van Myra. Hij is geboren in Patara te Lycië (dat in het tegenwoordige Turkije ligt), dit hoorde in het jaar 280 tot het toenmalige Byzantijnse Rijk. Hij werd uiteindelijk bisschop van Myra, de hoofdstad van Lycië. Zijn sterfdag is 6 december 342. Na de inval van de moslims in dit gebied, werden zijn stoffelijke resten in 1087 gestolen en naar Bari (Italië) gebracht. In de 13e eeuw werd zijn naamdag vastgesteld op 6 december, vanaf dat moment breidde de Nicolaasverering zich verder uit. Er zijn diverse legendes hoe de heilige Nicolaas kinderen beschermt. Het Sint-Nicolaasfeest werd in de middeleeuwen op de kloosterscholen gevierd. In die tijd liep dit feest samen met het kinderbisschopsspel. Op 6 december werd een kinderbisschop met aanhang gekozen, zij werden tot 28 december van voedsel en drinken voorzien. Andere kinderen kregen geld een een vrije dag om op 6 december feest te vieren.
Naast het katholieke aspect zijn er ook diverse tradities en aspecten terug te leiden naar de Germaanse en Noorse mythologie. Zo reed de Noorse oppergod Odin ook over de daken, met zijn schimmel. Het gooien van cadeaus in schoorstenen zou afleiden van Germaanse offerplaatsen. Het geven van cadeautjes voor het paard van Sinterklaas, is weer te herleiden naar het offeren aan de goden.
Je kan het je bijna niet voorstellen maar voordat de Sint werd neergezet als de Goedheiligman, werd hij neergezet als een boeman die kinderen schrik aanjoeg. Later is dit veranderd en is Sinterklaas zelfs opgenomen in het onderwijs en in de opvoeding. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw kwam de Sint ook daadwerkelijk in persoon onder het volk, voor die tijd kende het volk hem alleen als een mythisch persoon uit de verhalen.
Volgens mijn bovenstaand epistel komt Sinterklaas helemaal niet uit Spanje en heeft hij ook helemaal geen link met Spanje. Dat klopt!! Dit is pas rond 1800-1900 de wereld in gekomen. Door een onderwijzer (Jan Schenkman) die een boekje had gemaakt genaamd; 'De Sint en zijn Knechtje'. Van zijn hand komt ook het beroemde liedje; Zie ginds komt de stoomboot... Ja zing maar door inderdaad...; uit Spanje weer aan!! Dit is de man die ook de knecht introduceerde, die later Zwarte Piet zou worden genoemd. Sint had hier in eerste instantie namelijk geen knechtje, geen intocht én geen stoomboot. Dit is allemaal aan de hand van het hierboven genoemde boekje pas gekomen. In dit boekje begon het overigens met één Piet (die toen nog helemaal geen Piet heette). Na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen een grootse sinterklaasviering met een hele massa aan Zwarte Pieten. Sindsdien wordt Sinterklaas altijd vergezeld door veel Zwarte Pieten.
In andere landen wordt ook Sinterklaas gevierd. Niet altijd hetzelfde als bij ons, maar er zijn wel degelijk overeenkomsten.
- Noord-Frankrijk ; Lotharingen: Gevierd op 6 december. Beschermheilige van deze streek. Hulpje heet Père Fouettard (zweepvader), roodharige man met woeste baard. Heeft drie kinderen afgeslacht, die Sinterklaas weer tot leven heeft gebracht. Daarna werd Père hulp van Sinterklaas.
- Zwitserland; Duitstalige deel: St. Nikolaus zit hier op een ezel. Hulp heet Schmutzli. Rijmpjes in plaats van liedjes en Sint komt uit het bos, niet uit Spanje.
- Oostenrijk; Feest van Nicolo. Helpers heten krampussen en zien er duivels uit.
- Duitsland; Bremen: 6 december, Sünnerklaas. Zwarte Piet is er niet bij. Kinderen lopen, al zingend, van winkel tot winkel en krijgen hiervoor cadeaus.
- Tsjechië; kinderen verkleden zich in trio's als Sinterklaas, de duivel en een engel. Op 5 december gaan ze al zingend langs de deuren. Hiervoor krijgen ze snoepgoed.
Leuk feitje;
Amerigo; De schimmel van de Sint. Tijdens de intocht van 1990 in Elburg kwam de Sint aan op een politiepaard, genaamd Amerigo. Logisch dus dat het paard van Sinterklaas Amerigo wordt genoemd.
Raar feitje;
Slecht weer vandaag; De naam van de schimmel van de Sint bij onze zuiderburen. In Vlaanderen heeft het paard inderdaad Slecht Weer Vandaag. Waarom..? Ik heb er het één en ander over gezocht, maar nee, mij is het ook nog steeds niet duidelijk.
Koek feitje;
Speculaasvrijer; Dit was een karakteristiek geschenk. Een speculaaspop die een jongen schonk aan een meisje. Nam zij de klaaspop aan, dan was dat uiteraard een goed teken voor een relatie!
Fijn Sinterklaasfeest!!
Liefs, Pat
